गिरिराज ने पाली
दाङ, २३ , चैत । बढ्दो शहरीकरणसगै धमाधम खुले का इटा भट्टाहरुले वातावरणीय प्रदूषण बढाउ“दै लगे का छन् । मापदण्डविपरीत परम्परागतरुपमा सञ्चालित भुसे इ“टा उद्यो ग र वस् तीबीचमै खो लिएका फिक्स चिम्नी इटा उद्यो गहरुको बढ्दो प्रदूषणले वातावरण र मानव स् वास् थ्य जो खिममा परे को छ । इटा उद्यो गहरु वातावरणीय प्रदूषणको प्रमुख कारकका रुपमा दे खापरे का छन् भने प्रदूषण नियन्त्रणमा कसै को चासो दे खिएको छै न । जसका कारण उद्यो गहरुले मनपरीरुपमा प्रदूषण फै लाइरहे का छन् ।
घो राही उपमहानगरपालिका–१० सौ डिकुलाका बसन्त यो गीले इ“टा उद्यो गहरुको बढ्दो प्रदूषणले स् थानीयहरु जो खिममा रहे को बताउनुभयो । चौ विसै घण्टा उड्ने धुवा“ धुलो ले स् थानीयहरु पीडित भएको उहाले बताउनुभयो । उहाले भन्नुभयो – ‘घर छे उमा इ“टा उद्यो ग छ । त्यहा“बाट उडे को धुवा“धुलो ले न सागपात खान मिल्छ न गाईगो रुले घा“सपात खान्छन् । धुवा“धुलो ले गाउ“ नै छो पे को छ । जसका कारण स् थानीयहरु दै निक पीडित भइरहे का छन् ।’
भट्टाको धुलो धुवा“ले बे ला–बे लामा नाक, कान घा“टीका बिरामीहरु बढी हुने गरे को उहा“को भनाइ छ । ‘माथि आकाशभरि कालो धुवा“ र भुइ“भरी धुलो उड्छ । तर त्यसको कसै लाई वास् ता छै न । कसरी बा“च्ने भन्ने बे ला भइसक्यो ’– उहाले भन्नुभयो । जसका कारण स् थानीयहरुको दै निकी कष्टकर भइरहे को उहा“को बताउनुभयो । उद्यो गको बढ्दो प्रदूषणले स् थानीयबासी मात्रै हो इन पशुचौ पाया पनि उत्तिकै मारमा परे का छन् । खे तबारीका घा“सपात धुलो धुवा“ले पो तिदा पशुचौ पाया लालनपालनमा निकै समस् या रहे को उहा“को भनाइ छ । ‘धुलो धुवा“ले घा“सपात खा“दै नन् लालाबालाहरुले कसरी पाल्न सकिन्छ रु तर यसको वास् ता कसै लाई छै न’– उहाले भन्नुभयो – ‘चौ विसै घण्टा उत्तिकै धुवा“धुलो उड्छ । गाउ“ले हरु औ षधि खादै बस् नुपर्ने स् िथति छ । हुने खाने परिवारले औ षधि खा“दै बस् ने गरे पनि गरिव परिवारले भने चौ विसै घण्टा धुलो धुवा“ खाएर बस् नुपर्ने बाध्यता छ ।’
धुवा“धुलो नियन्त्रणका लागि उद्यो गलाई खबरदारी गरे पनि उद्यो गले वास् ता नगरे को उहा“ले बताउनुभयो । बाटो मा ओ हो रदो हो र गर्दा इ“टा उद्यो गको प्रदूषण सबै ले दे खे पनि त्यसको नियन्त्रणका लागि कसै ले चासो नदे खाउ“दा स् थानीयहरुले विकासमा नाममा सकस खे प्नुपरे को उहा“ले बताउनुभयो ।
मापदण्डविपरीत इटा उद्यो ग
इटा उद्यो गहरुले कागजीरुपमा निश्चित मापदण्ड पूरा गरे पनि व्यवहारिकरुपमा मापदण्ड पूरा गर्न सके का छै नन् । जसका कारण वातावरण प्रदूषण र मानव स् वास् थ्य उच्च जो खिममा परे को छ । मापदण्डमा वस् तीदे खि दुई किलो मिटर टाढा, वन, धार्मिक र पर्यटकीय क्षे त्रदे खि अलि टाढा हुनुपर्ने प्रावधान रहे पनि दाङका अधिकांश उद्यो गहरु वस् तीमै सञ्चालित छन् । जसका कारण स् थानीयहरुको स् वास् थ्यमा प्रतिकूल असर परे को पाइन्छ ।
घरे लु तथा साना उद्यो ग कार्यालय दाङका अनुसार जिल्लामा ६० वटा उद्यो गहरुमा २६ वटा भुसे इ“टा उद्यो ग रहे का छन् । उद्यो ग सञ्चालन मापदण्डअनुरुप २६ वटा भुसे इ“टा उद्यो ग मापदण्ड विपरीत रहे पनि अन्य फिक्स चिम्नी इ“टा उद्यो गहरु नियमगतरुपमा सञ्चालन भइरहे को उहा“ले बताउनुभयो । तर प्रदूषण नियन्त्रण गर्न नसके पनि फिक्स चिम्नी इ“टा कानुनी मान्यता रहे को उहाले दर्साउनुभयो । प्रदूषण नियन्त्रणका लागि उद्यो गहरुलाई खबरदारी गरे पनि त्यसको नियमन गर्न नसके को उहा“ले बताउनुभयो । भुसे इ“टा उद्यो गहरुलाई मापदण्डअनुरुप सञ्चालन गर्न २०७५ साल माघ मसान्तसम्मको समयसीमा तो किएको छ ।
इटा उद्यो गको शून्य अनुगमन
अन्य उद्यो ग तथा विकास निर्माण आयो जनाहरुको बे ला–बे ला अनुगमन तथा निरीक्षण हुने गरे पनि इटा उद्यो गहरुको हालसम्म एक पटक पनि अनुगमन तथा निरीक्षण गरिएको छै न । प्रमुख जिल्ला अधिकारी गजे न्द्रबहादुर श्रे ष्ठले े जिल्लामा सञ्चालित इटा उद्यो गहरुको हालसम्म अनुगमन गरिएको कुनै तथ्य फे ला नपरे को बताउनुभयो । प्रदूषणका हिसाबले इटा उद्यो गहरु अन्य उद्यो गहरुभन्दा बढी नै दे खिए पनि त्यसको नियमनका लागि हालसम्म अनुगमन गर्न नसकिएको उहा“ले बताउनुभयो । उहा“ले भन्नुभयो – ‘इ“टा उद्यो गको प्रदूषण बारे कसै ले चासो दिदै नन्, उजुरी पनि पर्दै नन् कसरी अनुगमन गर्ने रु’ जनचासो नभए पनि स् थानीय निकायहरुले त्यसतर्फ ध्यान नदिएको उहा“को भनाइ छ । तर दाङमा बढ्दो व्यापारका रुपमा फै लिरहे को इ“टा उद्यो ग छानबिन गर्न अति आवश्यक रहे काले आवश्यक परे त्यस् ता उद्यो गहरु छानबिन गरी कारवाही गर्न सकिने उहा“ले बताउनुभयो । उहाले भन्नुभयो – ‘प्रदूषणको मुख्य कारक नै इटा उद्यो ग बने का छन, जसको नियन्त्रय अतिआवश्यक छ । यसबारे जनचासो हुनु जरुरी छ ।’
‘प्रदूषण नियन्त्रणका लागि जिम्मे वार छौं’
इटा व्यवसायी समिति दाङका अध्यक्ष रो म ओ लीले उद्यो गहरुको बढ्दो प्रदूषण नियन्त्रणका लागि संघ र उद्यो गपतिहरु जिम्मे वार रहे को बताउनुभयो । प्रदूषण कम गर्न विभिन्न किसिमका प्रविधि र के ही विकल्पहरु खो जिरहे काले दाङमा उद्यो गको बढ्दो प्रदूषण चा“डै नियन्त्रण हुने उहा“ले बताउनुभयो । तर उद्यो गहरु बीचको विभे दकारी कानूनका कारण उद्यो गहरु व्यवस् िथत हुन नसके को उहाको भनाइ छ । फिक्स र भुसे इटा उद्यो गबीचको नीतिगत व्यवस् था फरक रहे काले उद्यो गहरु व्यवस् िथत बन्न नसके को उहा“को भनाइ छ । प्रदूषण नियन्त्रणका लागि फिक्स भए पनि भुसे भए पनि प्रदूषणरहित उद्यो ग निर्माण गर्ने उहाले बताउनुभयो ।
यो नेपाली भाषाको अनलाइन समाचार संस्था हो । 'थाहा अनलाइन' २०७३ साल देखि सञ्चालनमा छ ।
