दाङमा मह उत्पादनमा उल्लेख्य गिरावट, पाँच बर्ष यता कै कम उत्पादन

दिपक बोहरा,

तुलसीपुर ,१३ साउन।

दाङको मह उत्पादन उल्लेख्य मात्रामा गिरावट आएको छ । बिगत पाँच बर्ष यता कै तुलनामा आर्थिक वर्ष ०७३÷०७४मा दाङमा मह उत्पादनमा भारी मात्रामा गिरावट आएको तथ्याङ्कले देखाएको छ । मह उत्पादनका लागि प्रसिद्ध मानिने दाङमा भारी मात्रामा उत्पादनमा गिरावट आएपछि माहुरी पालक किसानले घाटा सहनु परेको छ ।

जिल्ला कृषि बिका कार्यालयको तथ्याङ्क अनुसार १३ हजार २९ मौरी घारबाट गत आर्थिक वर्षमा १३ दशमलव ७२ केजीका दरले १ सय ७९ मेट्रिक टन मात्रै मह उत्पादन भएको छ ।

आर्थिक बर्ष २०७२÷०७३ भन्दा गत बर्ष ४० प्रतिसतको हाराहारीमा मह उत्पादनमा गिरावट आएको जिल्ला कृषि बिकास कार्यालय दाङका बालि संरक्षण अधिकृत पिताम्बर बस्नेतले राप्ती समाचारलाई बताए । उनका अनुसार गत बर्ष उन्नत जातको मेलिफेरा माहुरी प्रतिघार बाट १५ किलो र स्थानीय माहुरी सेराना प्रतिघार बाट ८ किलो गरी १३ दशमलव ७२ को अनुपातमा मह उत्पादन भएको छ ।

त्यस्तै आर्थिक वर्ष २०७२÷०७३ मा १२ हजार ७ सय १० मौरी घारबाट २२ दशमलव ४ केजीका दरले २ सय ८५ मेट्रिक टन मह उत्पादन भएको कृषि कार्यालयलेका तथ्याङकमा छ ।

तर गत आर्थिक बर्षमा त्यसको ३७ दशमलव २ प्रतिसतले मह उत्पादन घटेको बालि संरक्षण अधिकृत बस्नेतले बताए । उनका अनुसार आर्थिक बर्ष २०६९÷०७० मा ६ हजार ८ सय ७० घारबाट २ सय ५१ मेट्रिक टन, ०७०÷०७१ मा ७ हजार एक सय २ घारबाट २ सय २२, ०७१÷०७२ मा ७ हजार ६ सय ५२ घारबाट २ सय ३४ मेट्रिक टन मह उत्पादन भएको थियो । तर गएको आर्थिक बर्षमा भने घारको संख्यामा बृद्धि भएपनि मह उत्पादनमा कमी आएको छ ।

गतको आर्थिक बर्षमा मह उत्पादनमा बृद्धि ल्याउन युवा लक्षित सेरेना मौरी पालन कार्यक्रम सञ्चालन गरी २० जना किसानहरुलाई ५० प्रतिसत अनुदानमा मौरी पालन सामाग्री उपलब्ध उपलब्ध गराईएको बताए ।

त्यस्तै सामान्य कृषि प्रशास प्रबिधि बिस्तार कार्यक्रम अन्तरगत ४ सय भन्दा बढि किसानलाई माहुरी पालनका लागि उपलब्ध गराएको र राष्ट्रपति चुरे तराई मधेर संरक्षण बिकास कार्यक्रम अन्तरगत ९० प्रतिसत अनुदानमा २० जना किसानलाई माहुरी पालनका लागि सामाग्री उपलब्ध गराएको बस्नेतले बताए ।

गतको आर्थिक बर्षमा मात्रै दुई सय चार जना नयाँ माहुरी पालक किसान थपिएपनि मह उत्पादनमा बृद्धि आउन नसकेको बालि संरक्षण अधिकृत बस्नेतले जानकारी दिए ।

बालि संरक्षण अधिकृत बस्नेतका अनुसार २०५४ सालमा दाङमा भित्र्याईएको मेलिफेरा जातको माहुरीकोको गुण सुधार नहुँनु, प्राकृतिक रानु उत्पादन कार्य नबढन्, तोरी र चिउरीको फूल फुल्ने समय फरक पर्न जानु जस्ता कारणले मह उत्पादन घटेको हो । त्यस्तै बच्चा कक्षाबाट माहुरीले मह लिने गरेको, माहुरी चरण व्यबस्थित हुन नसकेको, माहुरीपालक किसानले माहुरीको चरणमा कुनै लगानीको नगरेले मह उत्पादन घटेको बालि संरक्षण अधिकृत बस्नेतले बताए । चालु आर्थिक बर्षमा यस्ता कुरालाई सुधार गरेर लैजाने बताए ।

दाङमा २५ हजार गोलाको माहुरीलाई चरन धान्न सक्ने क्षमता छ । त्यस माध्य तोरीको सिजनमा तीन हजार पाँच सय गोला माहुरी बाहिर बाट चरणका लागि दाङ ल्याउने गरिएको र हिउँदमा दाङबाट माहुरी चरणका लागि तीन हजार घार बाहिर लैजाने गरिएको बालि संरक्षण अधिकृत बस्नेतले बताए ।

अहिले जिल्लामा उन्नत जातको मेलिफेरा माहुरीका १० हजार छ सय ४७ आधुनिकर घार रहेका छन् । त्यसैगरी सेराना जातका दुई हजार तीन सय ९१ घार मध्य दुई सय चार घार आधुनिक रहेका छन् । दाङमा १८ हजार हेक्टरमा तोरी खेती हुने गरेको कार्यालयको तथ्याङ्क छ ।

माहुरी चराउनका लागि बाहिरी जिल्लाबाट समेत बर्षेणी दाङमा माहुरी ल्याउने गरिन्छ । दाङको साबिक रामपुर, लक्ष्मीपुर, घोराहीको माथिल्लो भाग, हापुर, धर्नामा चरनका लागि उपयुक्त क्षेत्र मानिन्छ ।

जिल्लामा उत्पादन भएको मह मध्ये ८० प्रतिशत बाहिर जाने गरेको छ । यहाँको मह नेपालगन्ज, बुटवल, पोखरा, काठमाडौँलगायतका शहरमा जाने गरेको छ । यस बर्ष मह उत्पादनमा गिरावट आएपछि किसान चिन्तित बनेका छन् । दाङ तोरी उत्पादनको पकेट क्षेत्र हो भने यहाँ चिउरीको फूल पनि प्रसस्त पाइने हुँदा यो माहुरी पालनका लागि उपयुक्त स्थान मान्निछ ।