कपिलवस्तु, शुद्धोधन गाउिापलकालेबनाएको पशक्षा पनयमावली पशक्षा २०२८ र पशक्षा पनयमवाली २०७५ संग बापिएको ह ुँदा शुरुदेखी बदर घोपित गरी िाउुँ भपन शुद्धोधन गाउिापलका वडा न. ६मा पस्ित कालीमाई प्रापबका पबधालय व्यवस्िािन सपमपतका अध्यक्ष चपरिका गडेरीया र वडा न.५ बस्नेनूर मोहम्मद मुस्लमानलेनेिालको संपबधानको धारा १३३ (१), (२) र(३) बमैपिम सबोच्च अदालतमा ररट दताागाराएका ह न्।
पशक्षा ऐन २०२८ (संसोधन सपहत) को दफा १२ पबधालय व्यवस्िािन सपमपत : (१) सामुदापयक पबधालयको संचालन, रेखदेख र व्यवस्िािन गनाको लागी प्रत्येक पबधालयमा देहायका सदस्यहरु रहेको एक पबधालय व्यवस्िािन सपमपत रहने छ:- (क) अपभभावकहरुलेआफुहरु मध्ये छानी िठाएकोदईुिना मपहला सपहत ४ िना – सदस्य, (ख) पबधालय रहेको गाउिापलका वा नगरिापलकाको सम्बपरधत वडाको वडा अध्यक्ष वा वडा सपमपतको सदस्यहरु मध्येबाट सो वडा सपमपतलेमनोनयन गरेको सदस्य- सदस्य, (ग) पबधालयका संस्िािक, स्िानीय बुद्धिीपव, पशक्षा प्रेमी, पबधालयलाई पनररतर १० बिादेखी सहयोग गने वा पबधालयलाई दश लाख वा सो भरदा बढी नगद वा पिरसी सहयोग गरेको ब्यक्तीहरु मध्येबाट पबधालय पबधालय व्यवस्िािन सपमपतले मनोनीत गरेको एकिना मपहला सपहत दईुिना- सदस्य, (घ) पबधालयका पशक्षकलेआफुहरु मध्येबाट छानी िठाएको एकिना –सदस्य, (ङ) पबधालयको प्रधानाध्यािक- सदस्य सपचव ह नेव्यवस्िा छ ।
उिदफा २ (क) पबधालय व्यवस्िािन सपमपतका सदस्यहरुलेउिदफा (१) को खण्ड (क), (ख) वा (ग) बमोपिमको सदस्यहरु मध्येबाट छानेको सदस्य सो सपमपतको अध्यक्ष ह नेछ भरनेव्यस्िा छ । त्यसैगरी पशक्षा पनयमावली, २०६९ (२०७७ साल िेष्ठ मसारत सम्म भएको संसोधन समेत पमलाइएको) पनयम २४ अपभबावक राखन नह ने: पबधालयलेपबद्यािीका बाबु,आमा, दािु, भाई, पदपद, बपहनी, बािेबज्यैवा पबधािीको िालनिोिण गने र िठन िाठनको व्यवस्िा पमलाउने ब्यक्ती बाहेक अपभभावक राख्नुह दैन । तर व्यवस्िािन सपमपतको अध्यक्ष र सदस्यहरु छनौट गने प्रयोिनको लागी पबधािीका बाबु, आमा, बािेवा बज्यै अपभभाव मापनने छ भरनेव्यस्िा छ ।
उक्त व्यवस्िा पबिररत शुद्धोधन गाउिापलकालेपशक्षा ऐन २०७५ र पशक्षा पनयमावली २०७५ बनाई पशक्षा पनयमावली २०७५ को िररच्छेद ५ को पनयम २७ मा पबधालय व्यवस्िािन सपमपत रहने : (१) यस पनयमावली अरतरगत व्यवस्िा भएका सपमपतहरुको अपधकार क्षेत्र बाहेक पबधालय संचालन गना प्रत्येक सामुदापयक पबधालयमादेहाय वमोपिमकोएक पबधालय व्यवस्िािन सपमपत रहनेछ । (क) सम्बपरधत वडाको वडा अध्यक्ष-अध्यक्ष ह ने।
यपद कायाव्यस्तताको कारण देखाई वडा अध्यक्ष, अध्यक्ष िदमा बस्न नचाहनेउिपनयम १ (ख) र (ग) वा पनवाापचत अपभभावक भएको वडा सदस्य मध्येबाट अध्यक्षलेतोके को व्यपक्त अध्यक्ष ह नेछ भनेव्यवस्िा गरेको छ । िुनपशक्षा ऐन, २०२८ (संसोधन सपहत) को दफा १२ को पबिररत छ ।
पबधालय व्यवस्िािन सपमपतमा अध्यक्ष ह नको लागी सोपह पबधालयमा अपभबावक भएमा उसको छोराछोरी पबधालयमा अध्ययन गनेभएको ह ुँदा उनीहरुलेपबधालयको व्यवस्िािकीय िक्ष प्रपत बढी पिम्मेवार ह रछन, र आफ्नैबालबापलका िढ्नेभएको ह नालेअपभभावहरुमा पबधालय प्रपतको आपत्मयता बढी ह रछ र उनीहरुले पबधालयको बढीहेरचाह गछान, पबधालयलाई आगाडी बढाउुँनको लागी सहयोग गछान, अिनत्वको भावनाह रछ भने मारयताको पबिररत पबिक्षीहरु सबैवडाका वडाअध्यक्षहरुलेआफ्नो वडामा रहेको सम्िूणापबधालयहरुको पबधालय व्यवस्िािन सपमपतको अध्यक्ष बरन र आफ्नो नपिकको मारछेहरुलाई कारार, अस्िायी, राहतकोटा र ररक्त दरबरदीमा पशक्षक तिा अरय कमाचारीहरुको भनाागना वडाका सबै पबधालयहरुको व्यवस्िािन सपमपतको अध्यक्ष बरनको लागी (वडाका दशवटा पबधालयको अध्यक्ष समेत बनेको) यो पनयमावली पनमााण गररएको प्रष्ट छ ।
यस शुद्धोधन गाउिापलकाको प्रत्येक वडाहरुमा प्रािपमक पबधालय, पनम्न माध्यपमक र माध्यपमक पबधालय गरी १० देपख १५ वटा पबधालयहरु रहेको अवस्िा छ । नागररकता बनाउनको लागी पसफाररस गने देपख पलएर पबकास कामहरुको अनुगमन, तापलम, गोष्ठी, बैठकको लागी गाउिपलका कायाालय िानुिने, लगायतका िुप्रै कामहरुलेगदाा वडा अध्यक्षहरुलाई फुसात ह दैन । िसलेगदाा मपहनौ पदन सम्म िपन आफुअध्यक्ष रहेको पबधालयमा उिपस्ित ह न्सकेका ह दैनन । िसलेगदाायस गाउिापलकाको सम्िूणापबधालयको व्यवस्िािकीय िक्ष लिापलगं रहेको अवस्िा छ । फलस्वरूि पबधालयमा िठन िाठनमा समेत समस्या उत्िरन ह दैगएको छ ।
पबधालयमा खालीह नेदरबरदीहरु, राहतकोटा र पनपिक्षेत्रमा आफ्नो नपिकको मारछे, नातेदारहरुलाई गैर कानूनी तररकाले पशक्षक िदमा भनाागनेगरेको अवस्िा छ । पबिक्षी न. २ ले नेरा पन.मा.पब पबपमहामा सुपनता यादव (वडा अध्यक्षको नातेदार) र शुष्मा भुसाल (पन.मा.पब गौराको प्रा.अ. पबष्णुभुसालको ित्नी)लाई पशक्षक िदमा, महालक्ष्मी प्रा.पब. कमााकिासीमा सुरेरि चौधरी (वडा अध्यक्षको प्रचार प्रसार गरेको र वडा अध्यक्षलाई लेखिढ गनामा सहयोग गरेको) लाई पशक्षक िदमा पनयुक्ती गररएको छ ।
त्यसैगरी गौरा पन.मा.पब मा आफ्नो नपिकको दईु िनालाई भनाागररएको छ । वडा न. ५ को वडा अध्यक्षलेश्री सत्यसेरचन मा.पब.मा रािुयादव, रामुबरई, अपनता चौधरी र धमेरि चौधरीलाई पशक्षक िदमा पनयुक्ती गरेका छन । यसरी शुद्धोधन गाउिापलकाको कायािापलका सदस्य िदमा गाउिापलका प्रमुख संयोिक र वडा अध्यक्षहरु समेत सदस्य रहेको कायािापलकाले आफ्नो पनपि स्वािाको लागी गैरकानूनी तिास्वेछाचारी तररकाले पशक्षा ऐन, २०७५ र पशक्षा पनयमावली २०७५ पनमााण गरेको स्िष्ट छ ।
पिल्ला कपिलबस्तु, शुद्धोधन गाउिापलका वडा न. ६ को कायाालय पबपमहाले कायाबाहक वडा अध्यक्ष पबफनी चमारको हस्ताक्षाररत पमपत २०७६/०४/१० गतेित्र संख्या:- २०७६/७७ च.न. २९ को ित्रमा ” शुद्धोधन गाउिापलका गाउुँिापलकाको कायाालय लबनी कपिलबस्तुच. न. १० पमपत २०७६/४/६ को प्राप्त ित्रानुसार
शुद्धोधन गाउिापलकाको पमपत २०७५/०१/२५ गतेको दोश्रो गाउुँसभाले िाररत गरेको शुद्धोधन गाउुँिापलका पशक्षा ऐन, २०७५ िाररत गरेको ऐन अरतगात पमपत २०७५/२/२ गतेशुद्धोधन गाउुँिापलका पशक्षा पनयमावली २०७५ गाुँउ कायािापलकाबाट स्वीकृत भई सो पनयमावलीको िररच्छेद ५ को दफा २७ मा सामुदापयक पबधालयको व्यवस्िािन सपमपतको गठन गने व्यवस्िा रहेको र सोही दफाको उिदफा ६ मा यस अपघ प्रचपलत पनयमानुसार गठन भएका पबधालय व्यवस्िािन सपमपतकोहकमा यो पनयमावली िाररत भए िश्चात एक बिासम्म काया अवधी कायम रहेको र सो िश्चात यसैपनयमावली अनुसार पबधालय व्यवस्िािन सपमपत गठन ह नेछ भपन उल्लेख भए अनुसार पबधालय व्यवस्िािन सपमपत यिापसघ्र गठन गरी यस वडा कायाालयमा िानकारी गराउन ह न अनुरोध छ । सािैपबधालय व्यवस्िािन सपमपत गठन नभए सम्म पबधालयको कुनैिपनपनकासानह नेव्यहोरा अवगत गराइरछ” भनेरउल्लेख गरी ित्राचार गरेको छ ।
त्यसै गरी पमपत २०७७/०४/२६ गतेशुद्धोधन गाउिापलको कायाालय लबनी, कपिलबस्तुले ित्र संख्या ०७७/०७८ को चलानी न. १४२ को ित्रमा शुद्धोधन गाुँउ पशक्षा सपमपतको पमपत २०७७/०४/२६ गते बसेको बैठकको पनणाय अनुसार गाउुँपशक्षा पनयमावली बमोपिम पमपत २०७७/०५/१५ गते सम्म पबधालय व्यवस्िािन सपमपत अपनवायागठन गरी सक्नुिनेसो समय पभत्र सपमपत गठन नभएमा यस गाउुँिापलका तहाुँ पबधालय लाई प्राप्त ह नेअनुदान सपहतको बैंक खाता सम्म रोक्का ह नेव्यहोरा िानकारी गराइरछ भपन िुनः ित्राचार गरेको अवस्िा छ ।
पबिक्षीहरुको उियुाक्त कायालेगदाा पशक्षा ऐन,२०२८ (संसोधन सपहत) दफा १२ बमोपिम आपभभावकहरुको भेलाबाट गठन भएको पबधालय व्यवस्िािन सपमपतको अध्यक्ष रही पबधालयको व्यवस्िािकीय काया गदै आइरहेकोमा म ररट पनवेदक चपरिका गडेररयाको िदावधी कायम ह ुँदा ह दैिपन पबिक्षी न. १ , पबिक्षी न. २, र पबिक्षी न. ३ लेस्वेच्छाचारी तररकाले पनयमवाली पनमााण गरी मलाईिदबाटहटाएर आफुपबधालय व्यवस्िािन सपमपतको अध्यक्ष बरनको लागी अको पबधालय व्यवस्िािन सपमपत गठन गना िटक िटक ित्राचार गरेको अवस्िा छ । िसलेगदाासंपबधान प्रदत्त मौपलक हकको रुिमा रहेको संपबधानको धारा १७, धारा १८, धारा ४२ को समेत उल्लंघ भई मेरो मौपलक हकमा समेत अघात भएको छ भरनेकुरा ररटमा उल्लेख गररएको छ ।
नेिालको संपबधानको २०७२ को धारा २२६ मा गाउुँ सभा र नगर सभालेअनुसूची -८ रअनुसूची -९ बमोपिमको सुचीमा उल्लेपखत पबियमा आवश्यक कानून बनाउन सक्नेछ भरनेप्रावधान रहेको छ । सोही धाराको उिधारा (२) मा “उिधारा बमोपिम कानून बनाउनेप्रकृया प्रदेश कानून बमोपिम ह नेछ भरने व्यवस्िा छ” ।
लुपम्बनी प्रदेश (सापबक प्रदेश न.५) लेहाल सम्म पशक्षा सम्बरधी कुनैिपन कानूनपनमााण गरेको छैन । त्यसैगरी स्िानीय सरकार संचालन ऐन, २०७४ दफा ११९ मा यस ऐनको कायाारवयनको लागी नेिाल सरकारलेआवश्यक पनयम बनाउन सक्ने छ भरने व्यवस्िा छ । यसरी स्िानीय सरकार संचालन ऐन, २०७४ को कायारवयनको लागी पनयम बनाउने अपधकार नेिाल सरकारलाई रहेको व्यवस्िा पबिररत पबिक्षीहरुलेबनाएको पनयमावली बदर भागी छ ।
सम्मापनत सबोच्च अदालतलेपमपत २०७७ बैशाख १९ गते सबोच्च अदालतलेबागलुंगको डोरिाटन नगरिापलकालेआफै पशक्षा पनयमावली पनमााण गरी पबधालयमा खाली रहेको प्रधानाध्यािक इश्वरी प्रसाद िौडेललाई पनपमत्त प्रधानाध्यािक भई काम गना ित्र पदएको पबियममा सबोच्च अदाललेस्िानीय सरकार संचालन ऐन, २०७४ अनुसार नेिाल सरकारलेमात्र पनयम बनाउन सक्ने व्यवस्िा भएकोलेनगरिापलकाले बनाएको पनयमावली मारय नह नेर पशक्षा ऐन २०२८ र पशक्षा पनयमावली, २०५९ बहाल रहेको अवस्िामा नगरिापलकालेपबधालय व्यवस्िािन सपमपतको अपधकारमाहस्ताक्षेि गना निाउने समेत आदेश गरेको छ ।
यपद स्िानीय सरकारलेकानून बनाउनेनैहो भनेसंपबधान, संघीय कानूनर प्रदेश कानूनको अधीनमा रही बनाउनु िनेह रछ । तर पबिक्षीहरुलेआ-आफ्नो व्यपक्तगत स्वािाको लागी स्वेच्छाचारी तररकालेपनयमावली पनमााण गरेका अवस्िा छ । स्िानीय सरकार संचालन ऐन, २०७४ को िररच्छेद ३ मा गाउिापलकाको काम, कताब्य र अपधकार उल्लेख छ ।
उक्त िररच्छेदमा पबधालय व्यवस्िािन सपमपतको अध्यक्ष वा सदस्य छनौट गनेप्रावधान कपहुँकतैउल्लेख छैन । त्यसैगरी पशक्षा ऐन, २०२८ ले िपन पब.व्य. सपमपतको सदस्यको छनौट गने अपधकार अपभभावकलाई पदइएको छ भनेयसैपबिय संग सम्बपरधत सम्मापनत सबोच्च अदालतबाट पसद्धारत प्रपतिादन भएको छ : पनणाय न. ७००३ भाग ४३ अंक ५ बिा२०५८ को हृदय प्रसाद ियसवाल पबरुद्ध श्री ५ को सरकार, मरत्री िररिद सपचवालय समेत भएको उत्प्रेिण िरमादेश समेत मुद्दामा “पबधालयहरुको व्यवस्िािन सुधार गदै गुणस्तरयुक्त पशक्षाको पबकास गनेमूलभुत उद्देश्य पलएर पशक्षा ऐन, २०२८ बनाइएको भरनेकुरा उक्त एनको प्रस्तवानाबाट देपखरछ ।
त्यस प्रकारको पबशेि उद्देश्य पलएर बनेको तिा सो ऐन अरतगात बनेको पनयमावलीमा भएको पबधालय व्यवस्िािन सम्बपरध व्यवस्िाहरु स्िानीय स्वायत्त शासन ऐन िस्तो पवके रिीकरणको उद्देश्य कायाारवयन गना पनमााण गररएको कानूनमा गाउुँ पबकास सपमपतलाई आफ्नो क्षेत्र पभत्र संचालन भएका पबधालयहरुको रेखदेख र व्यवस्िािन गनाआपधकार पबधालय व्यवस्िािन सपमपत गठन तिा यसको अध्यक्ष मनोपनत गने समेत अपधकार पदएको भरन पमलेन” भरनेपसधारत प्रपतिादन भएको छ ।
नेिालमा पशक्षा ऐन, २०२८ (संसोधन सपहत) र पशक्षा पनयमावली २०५९ (२०७७ साल िेष्ठ मसारत सम्म भएको संसोधन समेत पमलाइएको) बहाल रहेको छ । सापबक प्रदेश न. ५ हाल लुपम्बनी प्रदेशको प्रदेश सभालेहाल सम्म िपन पशक्षा सम्बरधी कानून पनमााण गरेको छैन । प्रदेश स्तरमा िपन हाल पशक्षा ऐन, २०२८ र पशक्षा पनयमावलीनैलागुरहेको अवस्िा छ ।
पशक्षा ऐन, २०२८ को दफा १२ को उिदफा २(क) मा “पबधालय व्यवस्िािन सपमपतका सदस्यहरुलेउिदफा (१) को खण्ड (क), (ख), वा (ग) बमोपिमका सदस्यहरु मध्येबाट छानेको सदस्य सो सपमपतको अध्यक्ष ह नेछ” भरनेप्रावधान रहेको छ । पबिक्षीहरुलेबनाएको पशक्षा ऐन २०७५ र पशक्षा पनयमावली २०७५ बनाई पशक्षा पनयमावली २०७५ को िररच्छेद ५ को पनयम २७ मा पबधालय व्यवस्िािन सपमपत रहने : (१) यस पनयमाली अरतरगत व्यवस्िा भएका सपमपतहरुको अपधकार क्षेत्र बाहेक पबधालय संचालन गनाप्रत्येक सामुदापयक पबधालयमा देहाय वमोपिमको एक पबधालय व्यवस्िािन सपमपत रहनेछ । (क) सम्बपरधत वडाको वडा अध्यक्ष- अध्यक्ष ह नेव्यवस्िा गरेको छ ।
यपद कायाव्यस्तताको कारण देखाई वडा अध्यक्ष, अध्यक्ष िदमा बस्न नचाहनेउिपनयम १ (ख) र (ग) वा पनवाापचत अपभभावक भएको वडा सदस्य मध्येबाट अध्यक्षलेतोके को व्यपक्त अध्यक्ष ह नेछ भनेव्यवस्िा गररएको छ । यसरी पबिक्षीहरुलेबनाएको पशक्षा पनयमावली २०७५ को पनयम २७ को १ (क) संघीय संसद लेबनाएको पशक्षा ऐन,२०२८ (संसोधन सपहत) को दफा १२ को उिदफा २(क), पशक्षा पनयमावली २०५९ (संसोधन सपहत) पनयम २४ संग बािेको छ
। त्यसैगरी पबिक्षीहरुलेबनाएको पशक्षा पनयमावली २०७५ को पनयम ५२ (२) र (४) पशक्षा ऐन २०२८ संग बािेको अवस्िा छ । त्यसकारण पबिक्षीहरुलेबानाएको पशक्षा ऐन, २०७५ र पशक्षा पनयमावली २०७५ शुरु देपखनैबदरभागी रहेको छ । बदर गरी िाऊभपन माग राखी ररट दायर भएको छ ।
यो नेपाली भाषाको अनलाइन समाचार संस्था हो । 'थाहा अनलाइन' २०७३ साल देखि सञ्चालनमा छ ।
