विदेशमा मात्र हुँदैन पैसा, नेपालको तरकारी नै पैसा हो

कृष्ण अधिकारी
काठमाडौ, ३० जेठ
दुई वर्षअघिसम्म मकवानपुर जिल्ला भीमफेदी गाउँपालिका नामटारकी चन्द्रकला रुम्बा घरायसी कामबाहेक अशिक्षाले गर्दा अरु कामधन्दा गर्न नजान्ने भएकाले घरमै सीमित थिइन । छोरीले पढ्न हुँदैन भन्ने सामाजिक अन्धविश्वास र घरको आर्थिक अवस्थाले गर्दा उहाँको विद्यालय जाने चाहना कहिल्यै पूरा भएन ।

सानो उमेरमै बिहे भएर अर्काको घरमा गएपछि त मेलापात, घरधन्दा र चुलोचौकामा नै उनको आधा जीवन बित्यो । आफ्नो पर्याप्त जग्गा नभएकाले अर्काको जग्गा अधियाँमा कमाएर र ज्याला मजदुरीबाट घरको गुजारा चलाउन उहाँलाई हम्मेहम्मे पर्दथ्यो ।
रातपछि बिहान भएजस्तै उनको जीवनमा पनि घाम उदायो । दुई वर्षअघिसम्म गरिब परिवारकी गृहिणीको रुपमा रहेकी उहाँको एक्कासी परिचय सफल महिला व्यवसायीको रुपमा फैलिएको छ ।

४२ वर्षीया चन्द्रकलाको जीवनले विस्तारै कोल्टे फेर्न थाल्यो ।
घर उही, परिवार सदस्य उति नै, तर फेरिंदो जीवन । वल्लोपल्लो गाउँमा समेत उहाँलाई नचिन्ने कमै होलान । सङ्घर्षशील महिलाको रुपमा चिनिनुहुन्छ उहाँ । दुई छोरा, दुई छोरी र श्रीमान गरी छ जनाको परिवार उहाँकै पाखुरामा निर्भर रहेको छ । श्रीमान शारिरीकरुपमा अशक्त भएकाले घर व्यवहारको जिम्मेवारी पनि उहाँकै काँधमा रहेको छ ।

गाउँघरमा अरुले तरकारी खेतीबाट पैसा कमाएको देखेर उहाँलाई पनि तरकारी खेती गर्ने विचार आयो । जग्गाको नाममा भएको आठ कठ्ठामा सानो खरको छानो भएको घर बनाएर बसेको थियो उहाँको परिवार । तरकारी लगाउने प्रसस्त बारी नभए पनि उहाँले अरुको अधियाँ कमाएर खेती सुरु गरेकी छिन ।
थोरै जग्गामा लगाएको तरकारीले सुरुमै राम्रो आम्दानी दिएपछि उहाँलाई व्यावसायिक रुपमा तरकारी खेती गर्ने जाँगर बढ्यो । कमाएको आधा साहूलाई दिनुपर्दथ्यो र समय अनुसार विउबीजन नपाउँदा कहिलेकाहीँ त उनलाई खेती छोडेर अन्य व्यवसाय गर्ने विचार पनि नआएको होइन । तर त्यस्तो व्यवसाय गर्न उहाँसँग पूँजी नभएको र कसैले दुई÷चार हजार रुपैयाँ पनि नपत्याउने भएकाले तरकारी खेतीमै निरन्तर लागिरहेकी छिन ।

निरन्तरको साधनाले सफलता दिन्छ भने झैं २०१४ अप्रिलपछि उनको तरकारी खेतीले फस्टाउने अवसर पायो । संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय विकास कार्यक्रम, विश्व वातावरण कोष, साना अनुदान कार्यक्रमको आर्थिक सहयोग र एमडिसी नेपालको प्राविधिक सहयोगमा गाउँमा भू–क्षय रोकथामद्वारा जलवायु समानुकूलनमा समुदायको दिगो जीविकोपार्जन कार्यक्रम लागू भएपछि उनलाई ढुङ्गा खोज्दा देवता मिलेजस्तै भयो । यसले उहाँलाई पुनः तरकारी खेतीमै लाग्ने प्रेरणा मिल्यो ।

कार्यक्रमले विभिन्न समूहमा जैविक वातावरणमैत्री ताजा तरकारी उत्पादन सम्बन्धी तालिम दिएपछि उहाँमा तरकारी खेतीबाटै केही गर्न सकिन्छ भन्ने आत्मविश्वास बढ्यो । उहाँलाई लाग्यो अब बल्ल मेरो जिन्दगीले अनेक घुम्ती र खोँचहरु पार गर्दै मूल सडकमा आइपुग्यो । तालिमले उहाँले कसरी तरकारी उत्पादन तथा बजार व्यवस्थापन गर्नुुपर्ने रहेछ भन्ने थाहा पाएपछि उहाँले व्यावसायिक ढङ्गबाट तरकारी खेती गर्ने निधो गरिन ।
सुरुमा आफ्नो आठ कठ्ठा र अरुको अधिँया चार कठ्ठा जमिन लिएर तरकारी खेती गर्न सुरु गरेकी थिइन । बजारमा अरुले उत्पादन गरेको तरकारी आउनुअघि नै आफ्नो तरकारी लैजान सके बढी मूल्य पाइने भएकाले आफूले १२ कठ्ठा जग्गामै बेमौसमी तरकारीहरु लगाउने थालेको उन िबताउँछीन । एकै सिजनमा सबै खर्च कटाएर उहाँले रु.एक लाख ५० हजार खुद नाफा कमाउन सफल एको चन्द्रकलाको भनाइ छ ।

खेतबारीमा मलपनि हुने र दुध तथा मासु बिक्री गरेर आम्दानी पनि गर्न सकिने भएकाले अहिले उहाँले दुई÷तीनवटा भँैसी र केही बाख्रापनि पाल्न थालेकी छिन । प्राङ्गारिक मल राखेको तरकारीको मूल्य बढी पाउने र रासायनिक मल किन्ने पैसा पनि बचत हुने देखी भैँसी र बाखाको मललाई भकारो सुधार गरी सुधारिएको गोठेमल बनाएको उनी भन्छिन ।

गाई भैँसीको पिसाब सङ्कलन गरी अर्गानिक तरकारी खेती गर्ने उहाँको लगन, मेहनतको गाउँमा सबैले प्रशंसा गर्न थालेका छन । उनको तरकारी अर्गानिक भएकाले मानिसहरु खोजीखोजी घरमै आएर पनि धेरै पैसा तिरेर किन्ने गरेकाले अब उहाँलाई बजारमा बेच्न जानुपर्ने समस्या छैन् । मूल्य पनि राम्रो पाएपछि उहाँको आर्थिक हैसियत बढ्न गएको छ ।

हिजोसम्म अर्काको जगगा अधियाँ गरेर जेनतेन घर परिवार चलाउँदै आएकी चन्द्रकला अहिले समाजमा हुनेखानेमा चिनिन्छीन । दुई छोरी र दुई छोरालाई राम्रो क्याम्पस र स्कुल पढाउन सक्षम उहाँलाई अब घरखर्चमा कुनै समस्या छैन । पहिले खरको छाप्रोमा गुजारा गर्दै आएकामा उहाँले अहिले पक्की बनाएकी छीन ।

उन िभन्छिन्, ‘‘ज्ञान र सीप पाएपछि आफ्नो मेहनतले अघि बढ्छु ।’’ यस वर्ष तरकारी खेतीबाट तीन लाख रुपैयाँ कमाउने उनको योजना छ । पहिले त पैसा कमाउन विदेश नै जानुपर्छ भन्ने लाग्थ्यो तर अहिले यहीँ बसेर मेहनत साथ खेती गरियो भने विदेशको भन्दा बढी कमाइ गर्न सकिने रहेछ भन्ने अनुभव उनको छ ।

थाहा अनलाइन

यो नेपाली भाषाको अनलाइन समाचार संस्था हो । 'थाहा अनलाइन' २०७३ साल देखि सञ्चालनमा छ ।